Vijf miljoen Kenianen wagen regelmatig een gokje. En dat aantal groeit wekelijks. Vooral wedden op voetbaluitslagen is populair.  Gokken is legaal maar hoeveel geld erin omgaat is onduidelijk. Zeker is dat het om miljoenen gaat.

“Het is me gelukt drie keer genoeg te winnen om mijn huur te betalen”, zegt Soi Nzomo met een tevreden grijns. De losse arbeider betaalt 35 euro huur per maand voor zijn kamer. “Het is niet zomaar geluk. Ik ben een voetbalkenner en kijk naar uitslagen uit het verleden verliepen. Een uitgekiende gok dus.”  Hij geeft toe dat de week ervoor zijn vriendin, verstoken van enige voetbalkennis, zo’n acht euro won terwijl hij zijn 50 cent inleggeld verloor.

De snelgroeiende goklust heeft vooral jongeren en werklozen in de greep.  Een op de vijf Kenianen tussen 18 en 35 jaar, heeft geen baan. Verreweg het hoogste aantal in Oost-Afrika. “Ik zoek al zo lang naar vast werk maar het lukt niet. Ik heb zelfs geen smartphone en moet die lenen om te kunnen gokken”, vertelt Nzomo (27) in Ongata Rongai, een forenzen plaats bij de hoofdstad Nairobi. Hij hoopt op de grote prijs om een aannemersbedrijfje te beginnen.

Een enkeling lukt het de hoofdprijs in de wacht te slepen maar de meesten verliezen hun vaak kleine inleg. Zo leende vorig jaar een man 500 euro van een bank voor een gok. Hij verloor en hing zichzelf op aan een boom. Een student die zijn hele schoolgeld had ingezet en verloren, deed hetzelfde.

Kwame Owino, directeur van het Instituut voor economische zaken (IEA) wijst erop dat niet alleen de minderbedeelden gokken. “Ook mensen met een grotere beurs wedden via een van de elf gokbedrijven. Welgestelden gaan naar een van de vele casino’s in Kenia.”

In een poging om de omvang van de gokmanie te kaart te brengen, stuit zijn instituut op een muur van geheimzinnigheid rond de legale activiteit. “Er is geen transparantie bij de gokbedrijven over hun inkomsten en uitgaven. In de Keniaanse begroting is niet na te gaan hoeveel het gokken aan belasting oplevert.”

Maar dat het om buitengewoon veel geld gaat, is zeker. De gokbedrijven hebben honderdduizenden euro’s gepompt in Gor Mahia en AFC Leopards, de meest populaire voetbalclubs in het land.  Het grootse bedrijf, SportPesa, investeert zelfs in de Britse Premier League. Het sponsort Hull City met 4,5 miljoen euro in de komende drie jaar. En voordat de inkt van dat contract was opgedroogd, kondigde SportPesa een soortgelijke overeenkomst aan met de club Southampton. De waarde daarvan is niet bekend gemaakt. En dan is er ook nog een financiële deal met Arsenal.

De eigenaren van de gokbedrijven zijn gevestigde zakenlieden met goede contacten binnen de regering. Verzoeken voor interviews met hen blijven onbeantwoord.

De meeste gokjes worden gewaagd vanuit de huiskamer. Er is alleen een mobiele telefoon nodig.  De weddenschap wordt online gedaan en het geld wordt ingelegd via mobiel betalen.  Cijfers van mobiele telefoniebedrijven tonen de vogelvlucht van gokken.

Het grootste bedrijf Safaricom is eigenaar van het meest gebruikte betalingsplatform dat Mpesa heet. De onderneming heeft bekend gemaakt dat Mpesa vorig jaar in de eerste plaats werd gebruik om gokken te betalen. Pas daarna kwamen boodschappen, huur, watert en elektriciteit.

Dat de goklust zich zo snel verspreid lijkt nauw verband te houden met Kenia’s toppositie op het gebied van mobiele telefonie. Vorig jaar stonden 38 miljoen mobiele telefoonnummers geregistreerd op een bevolking van rond de 47 miljoen. Kenia was het eerste land waar mobiel betalen mogelijk werd en waar het een enorme vogelvlucht nam.

Dan is er de vraag wat de sociale kosten zijn van mogelijke gokverslaving die grote ellende kan veroorzaken voor hele gezinnen.  Er bestaan in Kenia nauwelijks hulpprogramma’s voor alcohol, – en drugverslaafden, laat staan voor zoiets nieuws als gokverslaafden. Alleen religieuze instellingen waarschuwen tegen het wedden waardoor gelovigen meestal ontkennen dat ze gokken.

“Mensen kunnen het in het geheim doen want alles gaat per telefoon. Uit media berichten en verhalen van mensen is op te maken dat de gokken weliswaar eerst in de steden begon maar nu ook veel wordt gedaan op het platteland”, merkt IEA-directeur Owino op. Hij vindt het een goede zaak dat het parlement de regels voor gokken momenteel onder de lopen neemt.  “Als alles per mobieltje kan, kunnen ook minderjarigen gokken en dat moet natuurlijk voorkomen worden. “