Burundi is woedend over het besluit van de Afrikaanse Unie (AU) om een vredesmacht van 5000 man te sturen naar het door geweld geteisterde land.  “We laten ze niet toe. We hebben ze niet nodig”, aldus een woordvoerder van president Pierre Nkurunziza. Het handvest van de Afrikaanse Unie biedt echter de mogelijkheid om tegen de wil van een land een vredesmissie te lanceren in geval van oorlogsmisdaden, volkenmoord en misdaden tegen de menselijkheid.

De AU vindt dat Burundi in die categorie valt. Zeker 400 mensen zijn gedood sinds eerder dit jaar protesten uitbraken tegen de omstreden derde ambtstermijn van Nkurunziza. Leger en politie treden nietsontziend op tegen vermeende tegenstanders van het bewind en gewapende opstandelingen voeren aanvallen uit op militaire doelen in vooral de hoofdstad Bujumbura.

De internationale gemeenschap vreest een nieuwe burgeroorlog. In 2006 kwam een einde aan een binnenlands conflict tussen rebellen, geformeerd uit de Hutu meerderheid en het door Tutsi gedomineerde leger. In 13 jaar oorlog vielen toen 300.000 doden.

De AU wil nu proberen een escalatie van het geweld te voorkomen met de vredesmissie, met de afkorting Maprobu. Opdracht is om een situatie te creëren waarin een inter-Burundese dialoog kan plaats vinden.

De 5000 multinationale militairen moeten komen uit de nieuwe speciale snelle-interventiemacht van de AU die eind deze maand klaar is met de eerste training.  Maar het is de vraag of die vredesmacht er gauw komt. Het gaat niet alleen om manschappen maar ook om materieel en financiering waarvoor de AU afhankelijk is van VN, de VS en de EU. Bekostiging van vredesmissies is meestal een langdurig proces. “Er is echter onmiddellijke actie nodig om het afglijden naar catastrofaal geweld in het land te voorkomen”, waarschuwt de denktank, International crisis group.

De AU heeft al een militaire missie, Amisom, in Somalië waar het de regering steunt in de strijd tegen de radicaal islamitische beweging Al Shabaab. Het lukte Amisom weliswaar beweging uit stedelijke bastions te verdrijven maar Al Shabaab is verre van verslagen.

Steeds vaker worden in Afrika gemengde vredesmissie van de AU en de VN ingezet zoals in Darfur, de westelijke regio van Soedan. In de Centraal Afrikaanse Republiek werkt een AU-macht samen met een Franse militaire contingent. De AU is al acht jaar aanwezig in Somalië en Darfur en oplossing van de conflicten lijkt ver weg.

Ook de VN worstelen in Afrika. Al 16 jaar bijvoorbeeld proberen blauwhelmen orde op zaken te stellen in Congo Begin dit jaar waren er in Afrika meer dan 100.000 militairen gestationeerd onder de vlag van een of andere vredesmissie.

Het gedurfde besluit van de AU voor Maprobu brengt de nodige risico’s met zich mee. Burundi mag een klein land zijn maar de situatie is gecompliceerd. Op het platteland kan Nkurunziza op nagenoeg volledige steun rekenen omdat de bevolking voornamelijk bestaat uit Hutu. Daar zal Maprobu niet welkom zijn. De tegenstanders van de president bevinden zich vooral in de steden waar veelal jongeren van beide etnische groepen het gebrek aan economische ontwikkeling beu zijn. In de urbane gebieden zullen de AU militairen tussen twee vuren zitten die zich aan weerskanten van een straat kunnen ophouden.

 

Box

De Afrikaanse Unie bestaat uit 54 landen op het continent. Alleen Marokko is geen lid omdat het zich verzet tegen het lidmaatschap van de Westelijke Sahara. De organisatie is de laatste jaren langzaam maar zeker daadkrachtiger geworden onder het leiderschap van de Zuid-Afrikaanse Nkosazana Dlamini-Zuma.

De AU volgde in 2001 de Organisatie van Afrikaanse eenheid (OAE) op die weinig meer was dan een praatclub voor presidenten die elkaar nooit afvielen. De nieuwe daadkracht van de AU blijkt wel uit het opschorten van het lidmaatschap van Burkina Faso na een militaire staatsgreep en dat van de Centraal Afrikaanse Unie vanwege een gewapend binnenlands conflict.

De AU was afhankelijk van de financiële injecties van de voormalige Libische leider Muammar Gaddafi. Lidstaten zijn laks met het betalen van contributie en de organisatie met het hoofdkwartier in Ethiopië lukt het niet ervan rond te komen. Slecht ruim twee procent van het vereiste budget komt van de lidstaten.  De Amerikanen, de EU en de VN moeten bijspringen.