Jonge Zuid-Soedanezen willen emigreren. Hun land ligt in puin door oorlog. Waar niet wordt gevochten, heerst wetteloosheid. Het halfautomatische machinegeweer, de AK 47, regeert. Maar Zuid-Soedanezen willen niet naar het Westen. Ze zien als hun bestemming de buurlanden Oeganda en Kenia.

Daniel Laat maakt plannen om volgend jaar naar Oeganda te vertrekken. “Hier is het een strijd om te overleven”, moppert hij. “We kunnen nog geen vijf kilometer buiten de gemeentegrenzen komen of ons leven loopt gevaar. We zitten opgesloten.” Laat (26) woont in Rumbek, een stadje in het westen van Zuid-Soedan. Stenen en lemen huisjes staan langs brede stoffige straten waar zelden auto’s te zien zijn. De enige opstoppingen worden veroorzaakt door kuddes witte koeien met enorme hoorns. In Rumbek leven overwegend Dinka, een herdersvolk. Van de oorlog is in de streek nauwelijks iets te merken. Die speelt zich in andere delen van het land af.

Maar de inwoners worden geterroriseerd door jonge herders die met hun koeien in kampen wonen op de omliggende savanne. Ze zijn losgeslagenMaar de inwoners worden geterroriseerd door jonge herders die met hun koeien in kampen wonen op de omliggende savanne. Ze zijn losgeslagen. “Ze realiseren zich dat de politie zwak is en de meeste soldaten aan het front zitten. Die jongens voelen zich heer en meester met hun wapens. Ze trekken rond door de omgeving en plunderen, verkrachten en moorden. Ze zuipen zich lam aan lokale drank en schrikken nergens voor terug”, vertelt Laat die de ICT van de lokale katholieke diocese verzorgt.

De herdersbendes maken de toegangswegen naar Rumbek onveilig. Handelaren durven niet met hun vrachtwagens goederen te leveren. De meeste winkels blijven gesloten en op de markt ontbreekt het aan de rommelige drukte. Wat nodig is, moet per vliegtuig worden aangevoerd. Dat maakt alles, inclusief voedsel, onbetaalbaar.

Laat wil niet vluchten. “Onze ouders en grootouders waren vluchtelingen. Zij zaten in kampen in omliggende landen. Ze konden niets van hun leven maken. Ik wil in Oeganda op een verblijfsvergunning leven.” Sinds Soedan in 1960 onafhankelijk werd, was het zuiden van het land bijna voortdurend in een oorlog verwikkeld met het leiderschap in het noorden. Tienduizenden kwamen om, miljoenen sloegen op de vlucht. Uiteindelijk resulteerde een vredesverdrag in de onafhankelijkheid van Zuid-Soedan in 2011.

Twee jaar later begon een oorlog tussen Zuid-Soedanezen onderling. Ondanks een vredesovereenkomst wordt er nog steeds gevochten. Daniel Laat heeft er genoeg van en wil even zonder geweld leven. Hij hoopt massacommunicatie te kunnen studeren in Oeganda. “Studies in het Westen zijn te duur voor mij. Bovendien hoor ik dat buitenlanders niet welkom zijn vooral als ze een andere huidskleur hebben. In Oeganda ben ik Afrikaan met Afrikanen.”

Hij is niet de enige die zo denkt. Velen willen tijdelijk emigreren maar niet voorgoed vertrekken. Katherine Bech (23) is secretaresse bij de lokale overheid in Tonj, zo’n 120 kilometer ten noorden van Rumbek. Ook hier wonen voornamelijk herdersvolken.  Tonj is kleine plaats te midden van een nagenoeg leeg landschap. De wegen zijn abominabel slecht en als het regen gewoonweg onbegaanbaar.

Op het houten bureau van Bech in het donkere kantoor staat een laptop. Maar er is zelden stroom. Bech werkt met pen en papier. Zij spaart voor voortzetting van haar studie economie in Kenia

. Die moest ze afbreken omdat een oom overleed die haar studie betaalde. In Zuid-Soedan een opleiding volgen is geen optie voor haar. Ze vindt de kwaliteit van de universiteiten te slecht. “Ik moet gewoon weg. Ik kan niet meer tegen het geweld maar ook heb ik genoeg van onze achterlijke tradities die voor zoveel ellende zorgen.”

Ook zij is een Dinka, het grootste volk in Zuid-Soedan. Bech heeft vooral moeite met de enorm hoge bruidsprijs die door families voor dochters wordt geëist. Mannen moeten honderd tot tweehonderd koeien betalen om met de vrouw van hun dromen te kunnen trouwen. Een onmogelijke prijs voor het merendeel van de mannen. De enige manier om aan genoeg dieren te komen is ze te stelen van een ander. Dat gaat meestal gepaard met vuurgevechten en menige toekomstige bruidegom eindigt voortijdig in een doodskist.

“Ik wil niet dat mijn dochter wordt verkocht of mijn zoon een vrouw moet kopen. Als ik in een Keniaanse stad ga wonen, heeft mijn familie geen greep meer op me”, zegt Bech. “Ik hoef daarvoor niet helemaal naar Europa. Kenia is ver genoeg maar dichtbij genoeg om regelmatig op bezoek te gaan in Tonj.”

Kenia is ook het doel van Michael Atit (28). Hij is verslaggever bij het lokale radiostation in het noordelijke stadje Wau. Hij heeft, zoals hij het zelf zegt, gesnuffeld aan het Westen. Negen maanden woonde hij in de VS om een opleiding bij een Amerikaans radiostation te volgen. “Te koud voor mij”, zegt hij met een knipoog.

Wau ligt niet ver van de grens met Soedan en ademt meer de sfeer van het gearabiseerde Soedan, dan van het meer Afrikaanse Zuid-Soedan. Karren worden er getrokken door paarden en niet door ezels zoals in het zuiden. En terwijl in Zuid-Soedan het Engels tot voertaal is verklaard, spreken de meeste inwoners van Wau klassiek Arabisch.

Atit’s Engels heeft in de VS een Amerikaans accent opgelopen. Maar hij laat het liever bij dat eenmalige verblijf. “Ik voelde me er niet thuis. In alles en door iedereen werd me duidelijk gemaakt dat ik anders ben. Veel Zuid-Soedanezen kregen de kans in de VS te leven omdat ze waren gevlucht voor onze oorlog tegen het noorden. De meeste die ik sprak, waren echter ontevreden met hun leven en hadden heimwee.”

Ook Atit wil naar de universiteit om onderwijskunde studeren. De journalistiek vindt hij leuk maar ziet er geen toekomst in. Het onderwijs in Zuid-Soedan is slecht en hij gelooft een steentje te kunnen bijdragen na een studie en ervaring in Kenia.

Hoe lang dat gaat duren, laat hij in het midden. “Tot ik genoeg ervaring heb. Tot ik niet meer wegduik als een uitlaat knalt. Tot ik denk een tevreden leven te kunnen leiden, in mijn eigen vredige en ontwikkelde land.”