Een monteur sleutelt aan een auto op een door olie doordrenkt grasveldje. Even verderop roostert een man een paar maiskolven op een vuurtje terwijl een jonge prostitué leunt tegen een vervallen muur volgeplakt met verkiezingsposters. De Kondele wijk van Kisumu, een stad in het zuidwesten van Kenia, straalt armoede uit.
Het is de buurt waar Millie Nyong’o opgroeide en nog altijd woont. “Het gewestbestuur heeft sinds zijn aantreden vier jaar geleden niets gedaan aan dienstverlening, zeker niet in zo’n achterstandswijk als Kondele. Daarom heb ik mezelf kandidaat gesteld voor het gewestparlement”, vertelt de 26-jarige vrouw met kort rastahaar. Zelfverzekerd loop ze op plateauzolen van zo’n 10 centimeter over de hobbelige wegen van de wijk. “Mijn kansen groeien met de dag en ik ben hoopvol. Maar ik moet bekennen dat het erg zwaar is om in de politiek te gaan.”

Bij de verkiezingen op 8 augustus staan 11330 mensen kandidaat voor nationale, – en gewestposities. Slechts 2077 zijn vrouwen. De Keniaanse politiek is een mannenbolwerk. Vrouwen willen er wel binnendringen maar mannen doen er alles aan om ze tegen te houden.

De laatste maanden zijn voor Nyong’o een harde leerschool geweest. Zij kandideert voor de Democratische Partij, die lokaal niet aan der macht is. Haar rivaal behoort tot ODM, in Kisumu verreweg de grootste partij. “Mijn ODM-tegenstander bood me geld aan om mijn kandidatuur in te trekken. Toen ik weigerde, werd ik voortdurend gevolgd door een paar louche types. Doodeng. Ik rapporteerde het bij de politie en nu is het opgehouden. Maar ik ben erg op mijn hoede.”
Campagne voeren is volgens haar zwaar maar de angst voor fysiek geweld maakt het doodvermoeiend. Diverse vrouwelijke kandidaten in het land zijn aangevallen door groepjes jongeren, waarschijnlijk ingehuurd door politieke rivalen. Ook de sociale media wordt gebruikt om met nep berichten de reputatie van vrouwelijke kandidaten kapot te maken.

Bovendien is de Keniaanse politiek een kwestie van geld. Kiezers worden vaak openlijk omgekocht met flappen ter waarde van zo’n vijf euro of met pakken maismeel, het basisvoedsel van Kenianen, dat momenteel schaars is. Honderden jongeren moeten worden betaald om posters te plakken of straks in de stemlokalen erop toe te zien dat er niet wordt gesjoemeld.

“Mensen in Kondele weten dat ik weinig verdien en niet zomaar geld kan uitdelen. De marktvrouwen zijn mijn redding. Ze voeren gratis campagne voor mij. Elke klant krijgt te horen dat hij of zij op mij moet stemmen met de uitleg over het waarom. Zonder die vrouwensolidariteit is het bijna onmogelijk om te kandideren”, vertelt Nyong’o die bedrijfsvoering heeft gestudeerd maar via een jongerenorganisatie de jeugd in Kisumu schoolt in zang, dans en theater.
19 procent van gekozen functies, nationaal of lokaal, worden bezet dor vrouwen.

Daarmee doet Kenia het bar slecht in vergelijking met buurlanden waar het gemiddelde op 30 procent ligt of zelfs hoger. Zeven jaar geleden kreeg Kenia een nieuwe grondwet met daarin de clausule dat niet meer dan tweederde van de leden van een gekozen orgaan tot dezelfde sekse mogen behoren. Maar tot op de dag van vandaag hebben de leden van het nationale parlement uitvluchten bedacht om het niet tot wet te verheffen.

“Het nationale parlement is gevuld met meer dan tweederde mannen. Dus is de volksvertegenwoordiging onwettelijk”, concludeert Immaculate Shamala (39). Zij kandideert in het gewest Trans Nzoia, in het westen van het land, voor een van de zetels in het nationale parlement die zijn gereserveerd voor vrouwen. Om in ieder geval wat politica in de volksvertegenwoordiging te hebben, kunnen alle 47 gewesten in het land een vrouw afvaardigen. “En zelfs op die manier is het niet gelukt om eenderde vrouwelijke parlementariërs bijeen te krijgen”, merkt Shamala snerend op.

Trans Nzoia is de graanschuur van Kenia. Mais, koren en diverse groenten worden er verbouwd dankzij het koele klimaat op 2000 meter hoogte. In de stad Kitale gaat de bevolking gekleed in dikke, gevoerde jassen. Ook Shamala, zoals altijd gekleed in een lange kleurrijke jurk met dito hoofddoek, heeft een wollen vest aan. “Hier op het platteland heerst nog de overtuiging dat vrouwen niet gemaakt zijn voor leiderschap. Grote onzin natuurlijk maar een hels karwei om die machocultuur te veranderen. En bitter weinig mannelijke politici zetten zich in om vrouwen ook zeggenschap te geven.”

Ze wilde aanvankelijk kandidaat staan voor een zetel in het gewestparlement maar veranderde van mening door de wijze waarop in Kenia campagne wordt gevoerd. Omkoperij, dreigementen en geweld zijn aan de orde van de dag. “Mijn rivalen zijn nu vrouwen en ook al leveren die een harde strijd en soms met slagen onder de gordel, het is minder angstig dan als er mannen in het spel zijn. Ik kan wel tegen een stootje maar ik wil niet dat mijn man en kinderen worden blootgesteld aan de brute realiteit van campagne voeren in Kenia.”

Shamala heeft met haar traditionele kleding een concessie gedaan aan het conservatieve deel van het electoraat. Haar boodschap dat ze bekend is met de problemen binnen de gemeenschap door het werk voor non-gouvernementele organisaties is bedoeld voor de jongeren onder de kiezers. “Kenia heeft veel goede wetten maar het schort aan de uitvoering. Zo bestaat er leerplicht. Waarom zie ik dan zoveel kinderen tijdens schooluren op straat of werkend op de boerderijen? Bijna 60 procent van de bevolking in Trans Nzoia is analfabeet. Dat moet omlaag.”

Keniaanse vrouwen doen het goed in de zakenwereld waar ze steeds vaker door hert glazen plafond breken. Maar in de politiek wil het niet vlotten. Bij de onafhankelijkheid in 1963 zat er geen enkel vrouw in het parlement. De eerste kwam pas zes jaar later en het duurde tot 1995 voor Kenia haar eerste vrouwelijke minister kreeg. FIDA, de organisatie van vrouwelijke juristen, merkt op dat er weliswaar een grote achterstand bestaat maar momenteel flink wat animo is onder vrouwen om de politiek in te gaan. FIDA die het laatste jaar honderden aspirerende politica van advies heeft gediend, concludeert dat de bevolking, althans op lokaal niveau, bereid lijkt te zijn op vrouwen te stemmen om ze een kans te geven.

Naima Achieng heeft tal van workshops gevolgd van FIDA. “De documenten die de kiescommissie eist voor aspirant-politici heeft me volkomen overdonderd. FIDA wees me de weg en gaf me advies”, zegt de 46-jarige sociaal werkster. Ze heeft net een groep mannen en vrouwen toegesproken in een vochtig warm leslokaal van een school in Mtongwe, een wijk van de havenstad Mombasa, dat haar kiesdistrict is.

Achieng is op weg terug naar huis en stopt even langs de baai om een verfrissend briesje uit de Indische Oceaan op te vangen. Haar wijde jurk bolt in de wind. Op het water dobberen houten vissersbootjes en de veerboot koerst van Mtongwe naar de overkant waar het stadscentrum van Mombasa ligt.

“Als het om campagnevoeren gaat, hebben vrouwen een enorme achterstand op het gebied van financiën. Wil je in de politiek gaan in Kenia moet je rijk zijn. Er zijn veel minder rijke vrouwen dan mannen in dit land. Bovendien betekent rijk zijn toch niet automatisch dat je een goede leider bent.”

Achieng en haar familie behoren tot de lagere middenklasse. Voor haar campagne is de hele familie tot verre achternichten en neven ingeschakeld. Niemand verwacht betaling. “Maar het electoraat heeft hoge verwachtingen. Ze willen iets in ruil voor hun stem. Als iemand niet voldoende schoolgeld heeft, kloppen ze bij kandidaten aan. Als je een bijdrage geeft, bestaat er een kans dat die persoon op je stemt. Hetzelfde met doktersrekeningen”, vertelt Achieng.

Onderweg naar haar huis wordt ze door diverse mensen staande gehouden voor een praatje. “Ik heb eigenlijk niet genoeg geld voor de politiek maar ik ken bijna iedereen hier door mijn werk. Dat is mijn voordeel.” Geen van de politieke partijen doen iets extra’s om vrouwen gekozen te krijgen. Een enkele keer steunt een politieke leider een kandidate zoals in het geval van Achieng. “Een partijlid leent me een auto in het weekeinde en ook twee lijfwachten omdat die dagen juist jongeren afkomen op campagnebijeenkomsten soms om puur rotzooi te trappen en soms betaald door tegenstanders.”

Achieng was actief in het opzetten van een speciaal telefoonnummer in Mombasa waar vrouwelijke kandidaten geweld, bedreigingen en intimidaties kunnen melden. De politie wordt er dan op afgestuurd. Het heeft nog niet tot arrestaties geleid maar oproerkraaiers zijn wel voorzichtiger geworden.

In Kenia zijn de spanningen in aanloop naar de verkiezingen hoogopgelopen. Onder de bevolking heerst angst voor een herhaling van het verkiezingsgeweld in 2007 dat aan meer dan duizend mensen het leven kostte. Nationaal zijn regeringspartij en oppositiecoalitie verwikkeld in een nek aan nek race. Maar geweld wordt ook gevreesd in sommige gewesten waar verliezers niet zonder slag of stoot de resultaten zullen accepteren.

“Ik bid echt dagelijks voor eerlijke en vreedzame verkiezingen”, zegt Achieng voordat ze haar huis binnengaat. “En als ik niet word gekozen, leg ik me daarbij neer en ga ik weer actievoeren tegen vrouwenbesnijdenis en seksueel, – en huiselijk geweld. Maar wat ik ook doe, ik zal mijn voornaam eer aandoen. Naima is namelijk een moslimnaam voor sterke en wilskrachtige vrouw.”

Info
Het nationale parlement telt 349 zetels. Daarvan zijn er 290 bezet door gekozen parlementariërs. Verder zitten er 47 vrouwen die alle gewesten in Kenia vertegenwoordigen. Dan zijn er nog 12 door partijen genomineerden leden.

Het totaalaantal vrouwen in de huidige volksvertegenwoordiging bedraagt 68. Daarvan zijn er dus 47 vertegenwoordigsters van de gewesten, 5 van de groep van genomineerden en slechts 16 zijn direct gekozen.

De Senaat, de Eerste Kamer, bestaat uit 47 vertegenwoordigers van de gewesten. Geen enkele vrouw werd als senator gekozen bij de laatste verkiezingen in 2013. Wel zijn er 16 vrouwen in de Senaat opgenomen die door hun partijen waren voorgedragen zodat in ieder geval vrouwen zitting hebben in de Senaat.
Onder de 47 gouverneurs van de gewesten bevindt zich geen enkele vrouw. Wel zijn er 8 vrouwelijke vice-gouverneurs.

Van de totaal 1450 zetels in de gewestparlementen worden er 82 bezet door vrouwen die de verkiezingen wonnen. Maar dat is slechts 5 procent. Daarom zijn er in alle gewesten een totaal van 680 vrouwen genomineerd om te voldoen aan de tweederde regel van de clausule in de grondwet, die nog tot wet verheven moet worden.