Uitlaten van bussen, auto’s en brommers stoten een variatie van witte tot zwarte rook uit. Vooral op windstille en warme dagen gaat de Keniaanse hoofdstad Nairobi schuil in een grijze nevel die zorgt voor een kriebelende hoest en prikkende ogen. Toch loopt Kenia met een viertal andere Oost-Afrikaanse landen voorop om de luchtvervuiling door uitlaatgassen op het continent aan te pakken.

“Er bestaat in ieder geval een behoorlijke wetgeving. Zo is een maximum voor zwavel in autobrandstof vastgesteld. In zuidelijk maar vooral westelijk Afrika ligt echter het maximum soms wel duizend keer zo hoog als bijvoorbeeld in Europa of Japan”, vertelt Jane Akumu van het VN-milieuprogramma (UNEP).  De Keniaanse is deskundige op het gebied van transport en energie.

Zij reist onvermoeibaar het continent rond om regeringen te overtuigen van de noodzaak de toegestane hoeveelheid zwavel te verminderen. Ze is blij met het onlangs verschenen rapport van de Zwitserse organisatie Public Eye waaruit blijkt dat bedrijven zoals Vitol en Trafigura olie leveren aan Afrika die ernstig vervuild is met giftige stoffen, zoals zwavel en benzeen. “Enkele media in Afrika hebben er artikelen aan besteed maar de gewone man of vrouw is nog altijd niet goed geïnformeerd over wat er in de brandstof zit en hoe slecht het is voor de gezondheid”, merkt Akumu op vanuit het Afrikaanse VN-hoofdkwartier dat in Nairobi staat.

Kenia, Tanzania Oeganda, Rwanda en Burundi hebben samen met Mauritanië, Tunesië en Marokko het laagste maximum voor zwavel in Afrika vastgelegd. Het wordt uitgedrukt in PPM (Parts per million) en is in die landen bepaald op 50.

Maar in bijvoorbeeld Nigeria, een land berucht om oneindige files en enorme luchtvervuiling in steden, ligt het maximum bij 10.000.  “We voeren intensief overleg met landen in West-Afrika over wat er gedaan moet en kan worden. Er wordt nu in dat deel van het continent gestreefd naar een maximum van 50 PPM in 2020”, vertelt Akumu die vroeger werkte op het Keniaanse ministerie van transport.

Ze vindt het weliswaar verfoeilijk dat Westers bedrijven enorm vervuilde brandstof exporteren naar vooral West-Afrika maar wijst erop dat ze uiteindelijk niets illegaals doen. “Ze leveren producten aan die net onder het wettelijk toegestane maximum in een land zitten.  Het blijft natuurlijk fout maar de verantwoordelijkheid voor de wetgeving ligt bij regeringen op het continent. Die moeten de vermindering in gang zetten.”

Een aantal landen in West-Afrika produceert zelf olie maar moeten het meestal naar het buitenland exporteren om te raffineren om het dan vervolgens weer te importeren. Er zijn nauwelijks raffinaderijen op het continent en waar die wel zijn, zijn ze zo sterk verouderd dat schone productie niet mogelijk is.  “De Wereldbank heeft berekend dat het moderniseren van een bestaande raffinaderij zo’n zes miljard euro kost. Dat is veel geld voor een ontwikkelingsland. Maar de Wereldbank heeft ook berekend dat als schonere brandstof wordt gebruikt dat een besparing van zo’n 43 miljard Euro kan opleveren in de gezondheidssector”, aldus Akumu

Maar met meer en modernere raffinaderijen is het probleem van de luchtvervuiling in Afrika nog niet opgelost. Japan, de VS en Europa dumpen oude auto’s in Afrika. Vaak voldoen die niet aan de milieueisen in het land van herkomst en meestal wordt de katalysator er uitgehaald voor de voertuigen worden geëxporteerd

“In Kenia mogen sinds een paar jaar alleen nog auto’s worden geïmporteerd die acht jaar of jonger zijn. Ook dat helpt in de strijd tegen de milieuvervuiling omdat die auto’s aan striktere voorwaarden voldoen. Maar er is nog altijd een enorme hoeveelheid stokoude auto’s op de wegen die wel grote vervuilers zijn.”

Twintig, dertig en soms veertig jaar oude auto’s rijden overal in Afrika. Met kunst, – en vliegwerk worden auto’s maar ook bussen en vrachtwagens op de weg gehouden. En met een snelle bevolkingstoename op het continent groeit ook het aantal voertuigen in hoog tempo. In de laatste dertig jaar rijden er 16 keer zoveel auto’s in Kenia.  De verwachting van UNEP is dat de autovloot de komende zeven jaar in ieder geval in de hoofdstad Nairobi zal verdubbelen.

“Het is daarom van het grootste belang om zo snel mogelijk het wettelijke toegestane maximum van zwavel in ieder geval naar 50 PPM te brengen”, zegt Akumu. “Het lijkt een gevecht van de lange adem maar het is Afrika ook gelukt binnen enkele jaren over te schakelen op loodvrije brandstof. Die 50 PPM moet continentaal haalbaar zijn in 2020.”