Het aantal heroineverslaafden loopt in Kenia schrikbarend snel op. De oorzaak is dat harddrugs nu via Kenia en Tanzania worden vervoerd naar West-Europa. De handelaren laten daar wat achter voor de lokale handel.

Twee jonge vrouwen leggen een lijntje cocaïne op een zwartgelakt tafeltje in de ruime toiletgelegenheid van een van Nairobi ’s beste restaurants. Als andere toiletgebruiksters binnen komen, reageren ze koeltjes. “Party time.”

Begin augustus onderschepte de Keniaanse politie honderd kilo cocaïne, verstopt in een lading suiker.  De grootste cocaïne vondst ooit in Kenia. “Dat mag de drug zijn van de elite maar drugsgebruik in Kenia komt voor in alle lagen van de bevolking”, vertelt Calleb Angira, op een terras van een koffiehuis aan de rand van Nairobi. Hij is directeur van Noset, een organisatie die verslaafden helpt. “Het grootste probleem momenteel in Kenia is heroïne. Het aantal mensen dat daaraan verslaafd, neemt de laatste tijd beangstigend snel toe.”

Officiële schattingen spreken van zo’n 18500 injecterende heroïne verslaafden in Kenia maar Angira vermoedt dat het waarschijnlijk vier keer zoveel zijn. Het is relatief goedkoop. Een shot heroïne kost 150 Keniaanse shilling (1,50 Euro). Dat is evenveel als een blikje bier of een glas goedkope wijn.

Er is onvoldoende hulp voor verslaafden. Pas sinds kort worden op beperkte schaal methadon en schone injectienaalden verstrekt. Hulpverleners zijn voornamelijk aangewezen op buitenlandse steun omdat de Keniaanse overheid weinig actie onderneemt. “Het ergste is dat mensen niet weten hoe ze met verslaafden moeten omgaan. Families zoeken zelden hulp. Ze zetten verslaafden het huis uit”, merkt Angira op.

Hij wijt het groeiende aantal gebruikers aan het gegeven dat Kenia en buurland Tanzania tot de belangrijkste doorvoerhavens behoren voor heroïne uit Afghanistan met eindbestemming Europa. “Drugshandelaren zijn slim. Ze laten hier wat achter voor de lokale verkoop. Dat zorgt voor meer verslaafden en een nieuwe afzetgebied.”

Er bestaan drie routes voor de Afghaanse heroïne naar Europa. Een voert via Turkmenistan naar Rusland en dan West-Europa. Momenteel is die route deels afgesneden door verscherpte grenscontroles na de internationale sancties tegen Rusland over de Oekraïne-crisis. De andere weg voert via Iran en Turkije naar Europa. Die route wordt beïnvloed door de oorlog in Syrië en is weinig lonend voor drugshandelaren.

“Blijft over de weg via Oost-Afrika”, concludeert Shanaka Jayasekara van het VN-drugs, – en misdaad bureau (UNODC). “We constateren een enorme toename van heroïnetransport door de regio.  In de afgelopen drie jaar zijn 9300 kilo pure heroïne onderschept op weg naar Oost-Afrika. Dat is veel maar het is slechts zo’n 15 procent van wat er totaal is vervoerd.”

De heroïne wordt voor een groot deel geproduceerd in Afghaanse gebieden waar de radicaalislamitische Taliban het heft in handen heeft. Het wordt ingescheept in Pakistan en gaat dan naar de Keniaanse en Tanzaniaanse havens. Daar wordt het versneden of in kleiner hoeveelheden verpakt voor vervoer naar Europa. “Het gaat niet altijd rechtstreeks. Soms gaat een deel over land naar Zuid-Afrika en vandaar via West-Afrika naar Europa. Drugshandelaren hebben geen haast. Ze willen alleen zeker zijn dat het aankomt”, vertelt Jayasekara.

Hij ziet voor Oost-Afrika niet alleen de dreiging een afzetgebied voor heroïne te worden maar het gevaar dat narcotica criminaliteit, zoals in Zuid-Amerika, er post gaat vatten. Drugskartels kunnen macht en invloed kopen binnen zowel de politiek als de veiligheidsorganen.

Nu al hebben drugshandelaren blijkbaar personeel in havens en bij grenzen in Kenia en Tanzania omgekocht om hun waren in en uit te voeren. Jayasekara gelooft dat internationale samenwerking en coördinatie cruciaal zijn in de strijd tegen de handel. “Maar het allerbelangrijkste is om wereldwijd drugshandelaren, waarvan een deel bekend is bij internationale autoriteiten, te pakken waar het zeer doet. Namelijk beslag leggen op hun bankrekeningen, hun huizen en dure auto’s.”

Box

De Internationale zeemacht die in de Indische Oceaan opereert om piraterij, smokkel en andere illegale activiteiten te bestrijden, helpt ook mee om heroïnetransporten tussen de kusten van Azië en Afrika te onderscheppen.  De drugs worden meestal vervoerd op dhows, traditionele houten zeilschepen, verborgen tussen legale handelswaar.

Om het bemanningen van internationale marineschepen moeilijk te maken, worden de dhows tot de nok toe volgestouwd. Het is dan moeilijk om op zee de lading te verplaatsen om bij de drugs te komen die meestal onderin de schepen liggen. In 2014 onderschepte een Australisch marineschip voor de kust van Kenia meer dan duizend kilo heroïne, verpakt in 46 zakken tussen een lading cement.

Binnen de internationale wateren heerst wat wordt genoemd universele jurisdictie voor maritieme piraterij en oorlogsmisdaden. Daarmee kunnen die misdaden overal ter wereld, ongeacht waar het gebeurde, worden vervolgd. Drugstransport valt daar niet onder. Als schepen van de internationale zeemacht drugs onderscheppen, kunnen ze vaak niet meer doen dan de heroïne overboord kieperen en de bemanning laten gaan.