Homo’s zijn in Kenia is zwaar. Zoals in de meeste Afrikaanse landen is homoseksualiteit ook in Kenia strafbaar. Homo’ zijn in het afgelegen district Turkana is vrijwel onmogelijk. De Turkana, die in een droge en ruige regio wonen, zijn een herdersvolk. De mannen staan bekend als onverschrokken krijgers en de vrouwen hebben een reputatie van onverzettelijkheid. De cultuur is hardvochtig, aangepast aan de leefomstandigheden in het woeste landschap.
“Niemand durft er uit de kast te komen”, zegt homoactivist Ken (33) met stelligheid. Hoewel hij eeb gelauwerd activist is in Kenia, moet hij voor zijn veiligheid anoniem blijven.

Ken is een van de weinigen die zich inzet voor lesbo’s, gays, bi’s en transgenders (LGBT) in Turkana. Hij propageert mensenrechten in het algemeen en kaart daarbij ook die van minderheden zoals LGBT aan vanwege de gewelddadige manier waarop daar met hun geaardheid wordt omgegaan. “Alleen al bij het vermoeden dat een man homo is, wordt overgegaan tot zogenaamde ‘reiniging’. Dat betekent dat met een scheermes talloze sneden in de rug worden gemaakt zodat bloed gaat vloeien. Veel bloed. Op die manier verdwijnt de geaardheid, is de overtuiging.”

Ouders worden soms gedwongen te scheiden als hun kind homo blijkt te zijn. Aangenomen wordt dat er iets ernstig mis is in een huwelijk als een zoon in de greep raakt van zoiets ‘westers,’ zoals homoseksualiteit te boek staat.
Ken werkt ondermeer via mensenrechtenclubs op twee grote middelbare scholen. “Kinderen van nomaden in droge gebieden spreekt het recht op water erg aan. Het is een goede invalshoek om duidelijk te maken dat alle mensenrechten respect verdienen, ook die van LGBT’ers.”

De meeste leerlingen zijn kinderen van nomaden die in de vakanties naar huis gaan, naar de meestal tijdelijke nederzettingen waar de ouders en het vee verblijven. Ze delen daar hun nieuwverworven kennis met anderen. “Het is nu al twee keer voorgekomen dat scholieren die in de mensenrechtenclubs zitten, konden voorkomen dat jongemannen, van wie werd vermoed dat ze homo’s zijn, een reinigingsritueel ondergingen. Jongeren hebben weliswaar niet veel in te brengen bij de oudsten van de gemeenschap maar omdat ze naar school gaan, wordt er toch naar ze geluisterd.”

Ken reist ook regelmatig door de regio. Af en toe komt hij jongemannen tegen die weigeren te trouwen maar geen idee hebben waarom ze geen vrouw willen. “Ze begrijpen niet wat er aan de hand is en worstelen met zichzelf. Veel nomaden, ook jongeren, zijn analfabeet en hebben zelfs nooit gehoord van homoseksualiteit”, vertelt Ken die wel een voortgezette opleiding volgde. Hij heeft in Lodwar, het enige stadje in Turkana, een opvangplek ingericht voor gemarginaliseerde leden van de maatschappij waar ze steun krijgen.
Ken kampt zelf ook met de effecten van zijn geaardheid voor de familie. Hij is niet getrouwd en de Turkana cultuur gebiedt dat zijn jongere broers moeten wachten tot hij een vrouw heeft. Dat leidt niet alleen tot onbegrip maar ook tot frustratie en zelfs boosheid.

Voor vrouwen inis het volgens Ken niet eens mogelijk aan de norm te ontsnappen: “Die krijgen niet eens de kans te ontdekken wat ze zijn. Na de eerste menstruatie worden ze besneden en direct uitgehuwelijkt. Ze krijgen kinderen en zijn daarmee te druk om maar ergens over na te denken.” Bovendien worden bij de nomaden meisjes als waardevol bezittingen beschouwd die families veel koeien kunnen opleveren als ze uitgehuwelijkt worden.”

Ken kreeg onlangs een onderscheiding van de werkgroep voor mensenrechtenverdedigers (HRDs) in Kenia. Die werkgroep bestaat uit nationale burgerbewegingen en internationale ontwikkelingspartners, dit jaar onder voorzitterschap van de Nederlandse ambassade. “Dat zijn ruggensteunen die hard nodig zijn”, vindt Peter Njane directeur van Ishtar MSM, een organisatie voor de gezondheidszorg voor homo’s in de hoofdstad Nairobi. “Het geeft ons energie verder te gaan met het activisme voor LGBT. Vechten voor onze rechten is onze taak want de bevolking moet zien dat homoseksualiteit niet iets buitenlands en on-Afrikaans is.”

In heel Kenia lopen homo’s die seks hebben en worden aangegeven bij de politie, het risico n op maximaal 14 jaar gevangenisstraf. Maar in de hoofdstad wordt homoseksualiteit oogluikend toegestaan. “Hier zijn clubs waar we elkaar kunnen ontmoeten en LGBT-organisaties hebben kantoren die niet worden aangevallen”, vertelt Njane. “Ik praat zelfs met vertegenwoordigers van het ministerie van gezondheid openlijk over kwesties die LGBT’ers aangaan. Hij vindt dat homo’s in het oosten van het land, waar de meeste moslims in Kenia wonen, het ook zwaar hebben.
“Maar het wreedst is de situatie in Turkana. Nomadenculturen zijn hard en die van de Turkana misschien wel het hardst.”
Artikel 162
De homo gemeenschap in Kenia wil artikel 162 laten schrappen uit het wetboek van strafrecht. Eric Gitari, prominent advocaat en homo, heeft daarvoor een zaak aangespannen bij het hooggerechtshof.
Het artikel dateert nog uit de 19de eeuw toen tijdens de Britse koloniale overheersing. Het maakt iedereen strafbaar die “onnatuurlijke vleselijke daden begaan.”
In de afgelopen vijf jaar is een persoon veroordeeld op grond van het artikel. Gitari gelooft dat met verdwijning van het artikel de rechten van homo’s beter gegarandeerd worden. “Kenia kan een regionale voorloper worden.” Homobewegingen in andere Afrikaanse landen volgen de zaak die echter wel enkele jaren in beslag kan nemen.